Wydawca treści Wydawca treści

Historia lasów i leśnictwa

 

Ekspansja roślin drzewiastych na obszarach Niżu Polskiego rozpoczęła się około 12500 lat temu, w okresie późnego glacjału, po wycofaniu się lądolodu na obszary Skandynawi. Początkowo była to roślinność tundrowa, w której dominowały krzewiaste wierzby oraz rokitnik i dębik ośmiopłatkowy. W miarę jak klimat się ocieplał tundra ustępowała i stopniowo wykształcały się zbiorowiska drzewiaste o charakterze parkowym, w których początkowo dominowały brzozy, a następnie pojawiły się sosna, świerk, olcha oraz gatunki ciepłolubne (6000 lat temu). Skład gatunkowy zmieniał się w miarę jak klimat stawał się okresowo bardziej zimny lub bardziej ciepły. Ostatecznie większość gatunków, które rosną obecnie pojawiło się 6000 - 5000 lat temu, w okresie atlantyckim - tzw. optimum atlantyckiego, kiedy to panowały najkorzystniejsze warunki klimatyczne dla rozwoju lasów. W Polsce północnej rosły wtedy na żyznych glebach dąbrowy z udziałem lipy i wiązu, wilgotne miejsca wzdłuż strumieni porastał jesion, a tereny bagienne olchy. Słabe siedliska, szczególnie na obszarach piasków sandrowych oraz wydm śródlądowych zajmowała sosna. W okresie atlantyckim miał miejsce najbujniejszy rozwój lasów z udziałem gatunków ciepłolubnych: wiązu, lipy i topól. W następnym okresie - sup-borealnym (5000 - 3000 lat temu.) nastąpiło stopniowe ochładzanie się klimatu, czego wynikiem jest zmniejszenie się liczby gatunków ciepłolubnych oraz rozprzestrzenienie buka i grabu.


W okresie tym zaczęły się też pojawiać pierwsze rośliny synantropijne: babka, szczaw, maki, chaber, oraz zboża i tatarka, które świadczą o pojawieniu się człowieka osiadłego. Najwcześniej przywędrowały grupy ludzi zajmujących się zbieractwem, rybołówstwem i myślistwem, nie wywierały one jednak istotnego wpływu na świat roślin i zwierząt. Około 6000 lat temu zaczęły się pojawiać na tych obszarach gromady ludzkie prowadzące osiadły tryb życia - zajmowały się już rolnictwem oraz hodowlą zwierząt. Osadnictwo postępowało wzdłuż dużych rzek Wisły, Odry i Warty. Pierwsze osady na naszych terenach powstawały w dolinie Wisły na terasach nad zalewowych nazywanych zwyczajowo wydmami śródlądowymi, gdzie ludziom nie zagrażały powtarzające się dwa razy do roku powodzie. Stopniowy wzrost liczby ludności oraz rozwój uprawy roli i hodowli zwierząt wymagały do zagospodarowania coraz większych obszarów. Rozpoczęło się wypalanie i karczowanie pierwotnej puszczy.


Prawdziwa eksplozja demograficzna rozpoczyna się we wczesnych wiekach średnich. Największy wyrąb lasów na Ziemi Chełmińskiej miał miejsce w średniowieczu i był wynikiem rosnącego osadnictwa oraz rozwoju rolnictwa i hodowli na tych terenach. Miarą tych przemian niech będzie fakt, że na przełomie VII i VIII wieku jedno osiedle (ekumena) przypadało na 101,8 km2 (10180 ha), a w końcu XII wieku - na 10,3 km2 (1030 ha).
W wiekach średnich pojawiają się też pierwsze pisane regulacje prawne określające zasady korzystania z puszcz. Miały one pierwotnie na celu nie tyle ochronę przyrody w dzisiejszym rozumieniu, ale zachowanie puszczy dla uprawiania myślistwa, zakładania barci, wypasu trzody, zbioru karmy (żołędzi, bukwi), pozyskanie budulca itp. I tak:
- przywilej z 1185 r. zezwalał cystersom opactwa w Kołbaczu na Pomorzu na korzystanie z lasów książęcych w celu wypasania inwentarza i zaopatrywania się w budulec;
- w 1208 r. chłopi ze wsi Wilczyce pod Wrocławiem uzyskali prawo wypasu świń i zbioru suszu w książęcej dąbrowie z zastrzeżeniem, aby nie naruszali jej drzewostanu.
Pojawiają się też pierwsze próby regulowania wyrębu drzew w puszczach:
- akt nadania puszczy w pobliżu Świętego (pow. Grudziądz) z 1314 r. zastrzega, że obszar ten nie może być zamieniony na pole uprawne;
- przywilej lokacyjny wsi Szynwałd w pow. Grudziądzkim z 1336 r. nakłada na mieszkańców obowiązek zachowania i pielęgnacji nadanego im lasu.
Regulacje prawne o randze krajowej zawierają statuty: wiślicki Kazimierza Wielkiego z 1347 r. oraz warecki Władysława Jagiełły z 1423 r. Statuty nakazują poszanowanie prywatnej własności leśnej, mówią o karaniu za kradzież, podpalenie lasu, niszczenie drzew bartnych, a także drzew, na których gnieżdżą się sokoły. Podpalenie lasu karano w owych czasach na równi z mężobójstwem. Szczególną ochroną objęte zostają niektóre gatunki drzew jak dąb i cis.      

 
W pierwszej połowie XVI wieku lesistość województwa chełmińskiego wynosiła jeszcze około 40%. Na żyźniejszych glebach rosły drzewa liściaste: dąb, buk, lipa, brzoza, olcha, grab, słabsze gleby porastała sosna, ale wespół z gatunkami liściastymi. W przeważającej części były to lasy królewskie należące do starostw: brodnickiego, radzyńskiego, bratiańskiego (częściowo), grudziądzkiego i pokrzyweńskiego.
W drugiej połowie szesnastego wieku pojawiają się wielkie fortuny magnackie. Powstawały one dzięki dziedziczeniu darowizn królewskich, wykupowi majątków szlacheckich i dzierżawom lasów.
Lasami opiekowała się opłacana służba leśna (leśnicy, borowi i strzelcy).
W XV wieku nastąpił wzrost eksportu płodów rolnych i leśnych (popiołu, smoły i dziegciu) przez port w Gdańsku. Szybki rozwój przemysłu okrętowego spowodował olbrzymi wzrost zapotrzebowania na drewno, szczególnie dębowe. Zaczęły też szybko rosnąć dochody z lasu (drewna) przyczyniając się do wzrostu zainteresowania gospodarczym wykorzystaniem lasów.
W 1570 r. w Prusach Królewskich znajdowało się ponad 50 tartaków (tzw. pił) częściowo usytuowanych przy młynach wodnych. Również wycinanie drzew do wypalania smoły i na popiół powodowało znaczne straty w drzewostanie. Liściaste gatunki drzew dawały najlepszy popiół do wyrobu potażu. Szczególnie duży majdan potażowy funkcjonował w lasach klucza chełmińskiego, dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.
Wyrąb stał się tak intensywny, że Zygmunt III Waza specjalnym uniwersałem (1624) zabronił dalszego pustoszenia lasów Prus Królewskich.


W połowie XVII w. jest, już mowa o dopełnieniu przez Gdańsk zapotrzebowania drewnem ze Skandynawi, gdyż lasy Rzeczypospolitej nie mogą dostarczyć potrzebnej ilości sortymentów.
Rabunkowa eksploatacja lasów przez ich właścicieli była w tych czasach zjawiskiem powszechnym i doprowadziła w XVIII w. do ogołocenia wielu majątków ziemskich z lasów umożliwiających zaopatrzenie na własne potrzeby.
Następuje również dalsze uszczuplanie powierzchni leśnej, jest ono spowodowane kolejną falą osadnictwa wywołaną przemianami na wsi związanymi z przechodzeniem na gospodarkę folwarczną, rugowano część chłopów pańszczyźnianych, których ziemię włączano do posiadłości dworu, a oni osiedlali się w lasach i na ich obrzeżu karczując drzewa pod nowe pola i zagrody.


Od połowy XVII wieku zaczynają pojawiać się bardziej szczegółowe instrukcje dotyczące zabezpieczenia własności leśnej przed samowolnym wycinaniem i pożarami. Wśród posiadaczy wielkich majątków ziemskich zaczynają pojawiać się światli gospodarze, którzy dostrzegają potrzebę zmiany podejścia do lasów i zapoczątkowują prowadzenie bardziej racjonalnej gospodarki leśnej. Należą do nich między innymi Jan Zamoyski, Jan Ostroróg, Anzelm Gostomski.
Jan Ostroróg w 'Kalendarzu gospodarskim na horyzont komarzeński' mówi o potrzebie sadzenia lub siewu nowego lasu w miejscu wyciętego. Sadzenie i siew dębu stawia ponad gospodarstwem odroślowym, które nie przedstawia większej wartości. Dla tych, co mają zamiar 'bory siać' zalecał w X i XI 'szyszki trząść' celem pozyskania nasion.
Na wyróżnienie zasługuje również zarządzanie lasami przez Andrzeja Zamojskiego (1716 - 1792) w lasach ordynacji zamojskiej. Użytkowanie lasu ograniczył do działek zrębowych o pow. 50 - 100 ha, które po wycięciu i oczyszczeniu 'zasiewano sosną, dębem i bukiem'. Warunkował, że kolejny zrąb będzie można wykonać dopiero 'aż uprawy na lasy zapuszczać się będą'. Nakazywał też ochronę 'nowin' leśnych przed niszczeniem.
W przeważającej część dóbr prywatnych postęp w zakresie leśnictwa ograniczał się jednak do walki z defraudantami leśnymi oraz do ochrony lasów przed nadmierną eksploatacją przez smolarzy i węglarzy.
W drugiej połowie XVIII w. królewszczyzny obejmowały około 16% lasów. W latach 1589 - 1590 z królewszczyzn wydzielono dobra stołowe, z których dochody przeznaczane były na utrzymanie dworu królewskiego. Natomiast lasy wchodzące w skład królewszczyzn nadawane były dożywotnio dygnitarzom i szlachcie za zasługi dla dworu i państwa. System dożywotnich nadań przyczynił się niestety do dalszej dewastacji lasów.
 
W okresie utraty niepodległości przez Polskę (1772 - 1918) każdy z zaborców prowadził własną politykę w stosunku do lasów. Pod tym względem przodowało państwo pruskie, gdzie w skali całego państwa najwcześniej opracowano zasady użytkowania i zagospodarowania lasów. Lasy podporządkowano Generalnemu Zarządowi Leśnemu, który dzielił się na departamenty leśne obejmujące swym zasięgiem od 200 do 300 tys. hektarów. Powołano też terenowe jednostki państwowej administracji leśnej, były nimi nadleśnictwa i leśnictwa rewirowe. Wykonano urządzanie wszystkich lasów państwowych. W 1817 roku wydano pierwszą instrukcję określającą prawa i obowiązki nadleśniczego.
 
Po I Wojnie Światowej w granicach II Rzeczypospolitej znalazły się lasy rządowe o ogólnej powierzchni 2861 tys. ha, w tym powierzchnia leśna wynosiła 2486 tys. ha. Lasy te były mocno przetrzebione, gdyż Niemcy podczas wojny prowadzili wyręby na dużą skalę, poszukując drewna o najwyższej jakości. Tylko w Puszczy Białowieskiej wycięli 6500 ha najlepszych drzewostanów i wywieźli 2,6 mln m3 najcenniejszego drewna.
W wyniku cięć rabunkowych uległy przerzedzeniu drzewostany na dużych obszarach, ich zapas spadł do 150-160 m3 na 1 ha. Dla porównania średnia zasobność w lasach państwowych, w 2002 roku wynosiła 217 m3 na 1 ha.
Przed władzami odradzającego się państwa polskiego, wyłonił się problem szybkiego zorganizowania jednolitej administracji leśnej na obszarze trzech byłych zaborów.
Już 11.5.1919 r. powołano pierwsze cztery okręgowe zarządy dóbr państwowych obejmujące lasy byłego Królestwa Kongresowego i Galicji. Po zawarciu, w czerwcu 1919 r. traktatu wersalskiego, a w marcu 1921 r. traktatu ryskiego, które to traktaty określiły granice państwa Polskiego ustanowiono 10 okręgowych zarządów lasów państwowych, które podporządkowanych zarządom okręgowym dóbr państwowych. Jednocześnie powołano około 330 nadleśnictw.
Pierwszym dyrektorem dyrekcji bydgoskiej został Józef Zagórski, a dyrekcji toruńskiej Teofil Lorkiewicz.
Pełna unifikacja administracji leśnej na obszarze trzech byłych zaborów ustanowiona została rozporządzeniem Prezydenta RP z 30.12.1924 r.
Wystąpiły duże trudności w obsadzeniu stanowisk wysoko wykwalifikowana kadrą, brakowało leśników na terenach dawnych zaborów pruskiego i rosyjskiego, gdyż władze pruskie i rosyjskie nie zatrudniały Polaków w administracji lasów rządowych - szczególnie trudna sytuacja kadrowa była na kresach wschodnich.
Kolejnym ważnym zadaniem było wykonanie inwentaryzacji lasów państwowych w celu ustalenia ich powierzchni i zasobności.
Początkowo w sferach rządowych i sejmie przeważyła koncepcja pełnej komercjalizacji lasów państwowych, czego wyrazem było powołanie, bez konsultacji z leśnikami przedsiębiorstwa 'Polskie Lasy Państwowe', którego statut zatwierdzony został rozporządzeniem Prezydenta RP w dniu 28 czerwca 1924 r. Statut ten zawierał tylko ogólnikowe stwierdzenia dotyczące prowadzenia gospodarki w lasach państwowych, był niekorzystny zarówno dla gospodarki leśnej jak i zatrudnionych pracowników.
Na stanowisko generalnego dyrektora przedsiębiorstwa 'Polskie Lasy Państwowe' powołano M. Jastrzębskiego.
Użytkowanie lasów opierało się przede wszystkim na sprzedaży drewna na pniu lub wydzierżawianiu dużych powierzchni lasów na wiele lat. Przykładem jest umowa zawarta na 10 lat z angielska firmą a 'The Century European Timber Corpration' na eksploatację Puszczy Białowieskiej i lasów w dorzeczu Niemna. Umowa ta nie przyniosła spodziewanych dochodów dla skarbu państwa, przyczyniła się natomiast do dewastacji lasów puszczańskich.
Z faktem powołania przedsiębiorstwa 'Polskie Lasy Państwowe' nie mogli się pogodzić leśnicy i na zjeździe delegatów Związku Zawodowego Leśników 25 i 26.10.1924 r. uchwalili rezolucję na temat proponowanych zmian w organizacji lasów państwowych którą przedstawiono najwyższym władzom w państwie Prezydentowi RP, marszałkom Sejmu u Senatu, prezesowi rady ministrów. Skutkiem tych działań było powołanie podkomisji sejmowej, która opracowała nowe zasady funkcjonowania administracji lasów państwowych, zasady te stały się podstawą wydania rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 30.12.1924 r. o organizacji administracji lasów państwowych. Rozporządzenie to stanowiło podstawę prawną powołania organizacji gospodarczej 'Lasy Państwowe'. Datę 30.12.1924 r. uważa się za dzień powstania Lasów Państwowych.
Zgodnie z rozporządzeniem w skład lasów państwowych mogły wchodzić nie tylko lasy, ale również zakłady przemysłowe, transportowe i inne. Gospodarkę finansową wyłączono z budżetu i oparto na zasadach samowystarczalności.
Na podstawie powyższego rozporządzenia Prezydenta RP Rada Ministrów wydała w dniu 16.01.1925 r. rozporządzenie o utworzeniu 10 dyrekcji lasów państwowych, między innymi w Bydgoszczy i Toruniu. Dyrekcje lasów i nadleśnictwa wyłączone zostały z ogólnej administracji państwowej. W ministerstwie rolnictwa i dóbr państwowych utworzono departament leśnictwa, którego dyrektorem został Jan Miklaszewski, nie otrzymał on jednak niezbędnych kompetencji do samodzielnego zarządzania lasami państwowymi.
Zakończył się tym samym pierwszy okres (lata 1919 - 1927) w międzywojennej historii lasów państwowych, którego największym osiągnięciem było ustanowienie na obszarze trzech zaborów jednolitej polskiej administracji leśnej.


Po 1927 roku na plan pierwszy wysunęły się problemy związane z zagospodarowaniem lasów, których nadrzędnym celem było zwiększenie zasobności lasów, by w przyszłości można było zwiększyć pozyskanie drewna i uzyskać większe dochody nie naruszając ciągłości i trwałości użytkowania. Opracowanie nowych zasad prowadzenia gospodarki leśnej w lasach państwowych minister rolnictwa powierzył Adamowi Loretowi, powołując go w 1926 roku na stanowisko nadzwyczajnego delegata do spraw administracji lasów państwowych, jednocześnie pełnił on funkcję dyrektora Zarządu Okręgowego Lasów Państwowych w Warszawie.
Opracowane przez dyr. Loreta założenia uzyskały sankcję prawną w postaci rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 22.03.1928 r. o zagospodarowaniu lasów państwowych, w którym postanowiono, że:
- wszystkie grunty leśne powinny być pod uprawą leśną;
- wszystkie grunty leśne pozbawione drzewostanu powinny być zalesione w terminach przewidzianych w planach urządzania gospodarstwa leśnego;
- zagospodarowanie lasów musi się odbywać według planów urządzania zatwierdzonych przez ministra rolnictwa.
Postanowiono też o przejęciu użytkowania lasów przez administrację leśną.
W oparciu o to rozporządzenie rozwiązano, za porozumieniem stron, długoterminowe umowy koncesyjne na eksploatację lasów m.in. w Puszczy Białowieskiej (13.07.1929 r.). Firmie 'Century' wypłacono jednocześnie odszkodowanie w wysokości 375 tys. funtów szterlingów i zwrócono 50 tys. funtów szterlingów kaucji.
1.01.1931 roku Prezydent RP powierzył Adamowi Loretowi obowiązki kierownika Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych, a od 1.02.1934 r. mianował go Naczelnym Dyrektorem Lasów Państwowych, na którym to stanowisku pozostał aż do śmierci pod koniec 1939 roku.
 
Adam Loret urodził się 26.02.1884 roku w Jaśle. W 1903 roku rozpoczął studia leśne w Wyższej Szkole Lasowej we Lwowie, a następnie od 1905 r. kontynuował je w Akademii Leśnej w Tharandcie w Saksonii. Po ukończeniu studiów w 1907 r. rozpoczął pracę w prywatnym biurze urządzania lasu we Lwowie, a od 1908 r. jako administrator dóbr Sucha koło Żywca.
Po odzyskaniu niepodległości został powołany do administracji lasów państwowych, by w dniu 1.11.1921 roku objąć stanowisko dyrektora zarządu okręgowego lasów państwowych w Warszawie. Jednocześnie od 1926 do 1930 r. pełnił funkcję nadzwyczajnego delegata do spraw administracji lasów państwowych - w tym czasie opracowuje nowe zasady organizacji i gospodarki w lasach państwowych, które uzyskały sankcję prawną w formie rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 22.03.1928 roku.
Z dniem 1.02.1934 roku zostaje powołany na stanowisko Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych. We wrześniu 1939 r. w obliczu pogarszającej się sytuacji na froncie ewakuuje Dyrekcję 7.09.1939 r. do Siedlec, a następnie do Pińska. W obliczu rosnącego zagrożenia zamierzał przenieść NDLP do Wilna, gdzie udał się 17.09. z grupą pracowników na rekonesans. W miejscowości Naliboki zostali zatrzymani przez NKWD. Więziony był początkowo w Nowogródku, a później w Wołożynie. Według niedawno odnalezionych dokumentów zastrzelony został przez żołnierzy NKWD na przełomie X i XI 1939 r. Pochowany jest prawdopodobnie w miejscowości Wołożyn.
 
W 1931 r. powołano Polską Agencję Drewna 'Paged' spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
W 1934 r. powstał Instytut Badawczy Lasów Państwowych.
 
Uwieńczeniem wysiłków na rzecz ustanowienia w lasach państwowych gospodarki prowadzonej racjonalnie i planowo z poszanowaniem zasad trwałości i ciągłości użytkowania było ustanowienie dekretem Prezydenta RP z dnia 30.09.1936 r. państwowego gospodarstwa leśnego pod nazwą 'Lasy Państwowe'. Lasy Państwowe nie były przedsiębiorstwem, ani nie posiadały osobowości prawnej.
 
W 1939 roku powierzchnia lasów w Polsce wynosiła ogółem 8.537,7 tys. ha, w tym lasów państwowych 3.123,8 tys. ha (36,6%), i lasów niepaństwowych 5.411,9 tys. ha (63,4%), z tego na wielką własność prywatną przypadało 55% lasów.
Dominowały lasy sosnowe (60%), udział pozostałych gatunków wynosił: świerka 12%, jodły 4%, dębu 4%, buka 4%, brzozy 8%, olchy 6% i innych gatunków 2%. Zdolność produkcyjną wszystkich lasów oceniano na 16,7 mln m3.
W okresie międzywojennym lesistość kraju wzrosła z 19% w 1920 r. do 22,2% w 1939 r.
 
Wybuch II Wojny Światowej brutalnie przerwał szybki rozwój leśnictwa. Pięć lat okupacji oraz kilkakrotne przemieszczanie się przez tereny Polski frontów wojny przyczyniło się do powstania olbrzymich strat w kadrze pracowniczej oraz drzewostanach i infrastrukturze technicznej.
Leśnicy brali aktywny udział w kampanii wrześniowej 1939 r., a także w organizacji zbrojnego ruchu oporu, w latach 1939 - 1945.  
Przyjmuje się szacunkowo, że zginęło 25% z około 20000 osób zatrudnionych w 1939 roku. Najwięcej leśników straciło życie w trakcie wykonywania obowiązków służbowych (44%), duża część zginęła w obozach koncentracyjnych i jenieckich (21%).
W Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu zamordowane zostały lub zaginęły bez wieści 94 osoby. Prawdziwą hekatombę przeżyli leśnicy zatrudnieni na wschodzie Kraju, ich udziałem stały się masowe deportacje i mordy przeprowadzane w ramach czystek etnicznych. Katyńska Lista Leśników obejmuje 724 ofiary.
Lasy włączone do Rzeszy Niemieckiej początkowo nie podlegały rabunkowej gospodarce, dopiero od 1941 roku znacznie nasiliły się wyręby. Na terenie RDLP w Toruniu całkowicie lub częściowo wycięto 41 tys. ha. Natomiast w lasach na obszarach wschodnich prowadzono masowe wyręby, wielokrotnie przekraczające możliwości przyrostowe drzewostanów. Ogółem straty w zasobach drewna, powstałe w wyniku wyrębu, pożarów i innych zdarzeń wojennych ocenia się na 190 mln m3. Zdolność produkcyjna polskich lasów zmniejszyła się do 12,5 mln m3, czyli o 4,2 mln m3.
Straty w infrastrukturze technicznej (budynkach, drogach, urządzeniach melioracyjnych) wycenione zostały na 250 mln. zł. Wszystkie straty poniesione przez polskie gospodarstwo leśne oszacowano na 6,52 mld. złotych przedwojennych.
 
Po zakończeniu II Wojny Światowej, w sierpniu 1944 r. powołano Dyrekcję Naczelną Lasów Państwowych, której siedziba mieściła się początkowo w Lublinie, a od wiosny 1945 r. w Łodzi. Funkcję dyrektora naczelnego pełnili Kazimierz Iwanowski, a od października do czerwca 1945 r. Stanisław Żemis.
29.06.1945 roku powołano pierwszego ministra leśnictwa, został nim Stanisław Tkaczow, a DNLP przekształcono w Ministerstwo Leśnictwa.
Obszar kraju podzielono początkowo na 16, a później na 17 dyrekcji lasów państwowych; oraz około 1000 nadleśnictw i jednostek szczególnych.
Czynności resortu były wykonywane na podstawie przepisów przedwojennych.
Bardziej trwałe zasady zarządzania lasami państwowymi określiła dopiero ustawa z 20.12.1949 r. o państwowym gospodarstwie leśnym. Ustawa ta regulowała następujące zagadnienia:

  • zachowanie lasów,
  • zagospodarowanie lasów,
  • gospodarkę finansową,
  • wyłączanie obszarów leśnych z pgl,
  • prowadzenie gospodarki leśnej w oparciu o plany urządzania gospodarstwa leśnego,
  • utrzymanie trwałości i ciągłości użytkowania,
  • wzmożenia naturalnej produkcyjności lasów,
  • zabezpieczenie korzystnego wpływu lasu na klimat, gospodarkę wodną oraz zdrowie i kulturę ludności.

W 1949 i 1950 r. rozporządzeniem ministra leśnictwa z 27.12.1949 r. wprowadzono kolejne zmiany organizacyjne, powołano centralny zarząd lasów państwowych i okręgi lasów państwowych, wprowadzono też dodatkową jednostkę zarządzającą pod nazwą rejony lasów państwowych. Rejony prowadziły gospodarkę leśną na zasadach wewnętrznego, ograniczonego rozrachunku gospodarczego. Dyrektorzy okręgów i rejonów byli mianowani przez ministra.
W 1956 r. nastąpiły dalsze zmiany organizacyjne 11.07.1956 r. wydany został dekret o utworzeniu urzędu ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego z połączenia urzędu ministra leśnictwa oraz ministra przemysłu drzewnego i papierniczego.
Powyższy schemat organizacyjny przetrwał zaledwie siedem lat, bo już 10.09.1957r. rozporządzeniem ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego zlikwidowano rejony lasów państwowych i jednocześnie ustanowiono nadleśnictwa jako podstawowe jednostki gospodarcze, rozszerzając ich zakres uprawnień zarządy lasów państwowych przekształcono z jednostek budżetowych w wielozakładowe przedsiębiorstwa państwowe.
Uchwałą Rady Ministrów nr 447/58 z 17.11.1958 roku powołano Naczelny Zarząd Lasów Państwowych.
Opisany powyżej schemat organizacyjny przetrwał z drobnymi zmianami około 15 lat.
1.01.1971 roku rozpoczęto wdrażać w lasach państwowych kolejną reorganizację, która przede wszystkim polegała na łączeniu nadleśnictw i tak w Okręgowym Zarządzie Lasów Państwowych w Toruniu z 62 nadleśnictw (1970) utworzono 31 (1973), a do 1975 roku 26 dużych nadleśnictw.
1.01.1975 roku, przeprowadzono kolejną reorganizację która miała na celu łączenie okręgowych zarządów lasów państwowych. Do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych (RDLP) Toruń przyłączono 14 nadleśnictw z RDLP Gdańsk i 7 z RDLP w Szczecinku.
Następne większe zmiany terytorialne miały miejsce w związku z utworzeniem RDLP w Pile (1.01.1978 rok) oraz dostosowaniem granic rdlp do podziału administracyjnego kraju.
W wyniku tych zmian 31.12.1979 roku funkcjonowały 33 nadleśnictwa, 2 Ośrodki Transportu Leśnego (OTL), 2 Ośrodki Remontowo - Budowlane (ORB) i 2 Zespoły Składnic Lasów Państwowych (ZSLP).
1.01.1982 roku reaktywowano Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych (OZLP) w Gdańsku, do którego powróciło 11 nadleśnictw, 1 OTL, 1 ORB i 1 ZSLP.
Przeprowadzone w latach 1971-1975 reorganizacje, polegające głównie na łączeniu leśnictw i nadleśnictw nie przyniosły spodziewanych efektów gospodarczych. Leśnictwo nie otrzymało w pełnym zakresie obiecywanego wsparcia technicznego i finansowego.
Przyjęty w latach 70-tych schemat organizacyjny przetrwał z niewielkimi zmianami do czasów obecnych. Po zmianach ustrojowych w 1989 roku leśnictwo musiało dostosować się do nowych realiów politycznych i gospodarczych, które znalazły swój wyraz w ustawie z 28.09.1991 roku o lasach.
Powierzchnia lasów w Polsce według stanu na 31.12.2004 roku wynosiła 8973 tys. ha, w tym powierzchnia lasów państwowych 7030 tys. ha (78,35 %), lasów prywatnych 1573 tys. ha (17,53%).
Lesistość Kraju wynosi obecnie około 28,7%. Dla porównania w 1945 r. powierzchnia lasów wynosiła 6470 tys. ha, a przeciętna lesistość 20,8%. W latach 1945 - 2002 zalesiono w Polsce ogółem 1366100 ha gruntów rolnych i innych, w tym gruntów skarbu państwa 784500 ha. W 1995 roku powstał Krajowy Program Zwiększenia Lesistości, który przewiduje zalesienie do 2020 roku 700 tys. ha gruntów porolnych i nieużytków oraz co za tym idzie wzrost  lesistości Kraju do 30%.
W Nadleśnictwie Jamy po II Wojnie Światowej zalesionych zostało około 2300 hektarów, z tego w latach 1995 do 2005 - 558 ha.
 
Autor: A. Tarnawski